Ticari durumu sarsılmış olup borçlarını ya hali hazırda ödeyemeyen ya da ödeyememe ihtimali olan bir borçlu, aşağıda detaylarıyla izah edilecek prosedürleri uygulayarak mahkemeden, konkordato talep edebilir. Borçlunun konkordato talebinin mahkemece onaylanması halinde ise,  borçlu ile alacaklılar kendi aralarında yapacakları anlaşmalar ile, alacakların belli bir plana göre borçludan tahsili konusunda mutabakata varabilirler. Diğer bir ifadeyle, konkordato, borcunu ödemek isteyen ancak ekonomik olarak sarsılmış durumdaki iyiniyetli bir borçluyu hukuki koruma altına alan hukuki bir imkandır.

Konkordato icra veya iflas gibi bir takip yolu değildir. Bunun sebebi konkordatonun, alacaklılara borçluyu cüzi ya da külli olarak takip etmesini sağlamamasıdır. Bunun aksine konkordato, hali hazırda var olan borçlardan kurtulmak, borçların yapılandırılması ve iflasın önlenmesi için var olan bir müessesedir.

 

1. Konkordato Nedir?

Konkordato mahkeme denetiminde borçlunun alacaklıları ile anlaşması sonucunda borçlarının belli bir oranda veya belirli vadelerle ödenmesi suretiyle borçlarından kurtulması yoludur. Bir borçlunun yaptığı teklifin kanunda öngörülen çoğunlukta yeterli alacaklının kabul etmesi ve yetkili makamlarca onaylanması sonucu belli bir süre içerisinde tüm adi borçlarını, teklifine uygun miktarda ve sürede uygun koşullar çerçevesinde ödenmesi sağlanır. İcra İflas Kanununun 285. Maddesinde yer bulan; 

“Borçlarını, vadesi geldiği hâlde ödeyemeyen veya vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan herhangi bir borçlu, vade verilmek veya tenzilat yapılmak suretiyle borçlarını ödeyebilmek veya muhtemel bir iflâstan kurtulmak için konkordato talep edebilir.
İflâs talebinde bulunabilecek her alacaklı, gerekçeli bir dilekçeyle, borçlu hakkında konkordato işlemlerinin başlatılmasını isteyebilir. “

şeklindeki mevzuat hükmü ile konkordatonun hangi durumlarda ve kimler tarafından talep edilebileceği konusuna, yasa koyucu tarafından açıklık getirilmiştir.

Konkordato müessesesini farklı açılardan ayrıma tabi tutmak mümkündür. Konkordato konusu gereği bir çok hususun meydana gelmesi mümkündür. Bu sebeple farklı açılardan konkordato ayrımı yapmanın yararlı olacağı kanaatindeyiz. Konkordatoyu yapılma biçimine, yapılış zamanına, yapılış amacına göre ayrıma tabi tutabiliriz.

1.1. Yapılış Biçimine Göre Konkordato

Konkordato yapılış biçimine göre tenzilat konkordatosu veya vade konkordatosu, ayrıca karma konkordato olarak ayrılır. Alacaklılar alacaklarının belli bir yüzdesinden feragat ederse tenzilat konkordatosu denir. Şayet borçlu borçlarını tam olarak öderse ve borçların vadesi yeniden düzenlenerek daha ileri bir tarihe ertelenmesi yahut taksitlendirerek ödenmesi kararlaştırılmış ise vade konkordatosudur. Her iki durumun birleşimi olan karma konkordatoda ise hem alacaklarının bir kısmından feragat, hem de kalan miktarın yeni bir vadede veya taksitlerle ödenmesi konusunda anlaşılmıştır.

1.2. Yapılış Zamanına Göre Konkordato

Yapılış zamanına konkordatonun daha net anlaşılabilmesi için öncelikle iflasa tabi kişilerden bahsetmekte yarar olduğu kanaatindeyiz. Kişi hakkında iflas kararı verilebilmesi için kişinin iflasa tabi kimselerden olması gerekmektedir. İcra – İflas Kanunu Madde 43;

“İflas yolu ile takip, ancak Ticaret Kanunu gereğince tacir sayılan veya tacirler hakkındaki hükümlere tabi bulunanlar ile özel kanunlarına göre tacir olmadıkları halde iflasa tabi bulundukları bildirilen hakiki veya hükmi şahıslar hakkında yapılır. Şu kadar ki, alacaklı bu kimseler hakkında haciz yolu ile de takipte bulunabilir.”

Demek oluyor ki iflasa tabi kişiler tacirler, tacir sayılanlar, tüzel kişi tacirlerdir Fakat bunların haricinde Türk Ticaret Kanununda “Tacir Gibi Sorumlu Tutulanlar” da mevcuttur, bunlar; donatma iştiraki ve ticari işletme açmış gibi işlem yapanlardır.
Ek olarak özel kanunlar gereği tacir sayılan gruplar da mevcuttur. Bunlar; Ticareti terk edenler, kolektif şirket ortakları, komandit şirket ortakları, Bankacılık Kanunu Uyarınca iflası istenebilecek kişiler olarak sayılabilir.

İflasın açıldığı an esas alınarak iflas içi ve iflas dışı konkordato ayrımı yapılır. İflasa tabi olmayan şahıslar için konkordato her halükarda iflas dışıdır. İflasa tabi kimseler ise, henüz iflas etmeden önce, konkordato teklifinde bulunur ve teklif kabul edilirse iflas etmekten kurtulur. İflas dışı konkordato, iflas etmeden önce iflası önleyici mahiyete sahiptir. Borçlunun iflasa tabi kimselerden olması ve iflas etmesi halinde iflastan kurtulmak için konkordato teklif edebilir. Teklifin kabul edilmesi ve tasdik edilmesi halinde borçlu iflastan kurtulur. İflas tüm hüküm ve sonuçları ile ortadan kalkar.

1.3. Yapılış Amacına Göre Konkordato

Konkordato yapılış amacına göre ikiye ayrılır. Bunlar; borçların tasfiyesine yönelik konkordato ve malvarlığının tasfiyesine yönelik konkordatodur. Borçların tasfiyesine göre konkordato; iflas içi ve dışı vade, tenzilat, ve karma konkordato olarak karşımıza çıkar. Malvarlığının tasfiyesine göre konkordato ise malvarlığının terki ile söz konusu olur. Malvarlığının tasfiyesine göre konkordatoda temel süreç adi konkordato ile aynıdır.  Malvarlığının terki ile konkordatoda alacaklılara, borçlunun malvarlığı üzerinde tasarruf etmek veya bu malların tamamını ya da bir kısmının üçüncü kişilere devir yetkisi verilir. Borçlunun alacaklılara malvarlığını terk etmesi yahu bütünüyle bir kişiye devrine alacaklıların onay vermesi şeklinde yapılabilmektedir.

2. Konkordato Türleri

Konkordato kurumu ile borçluların borçlarını ödeyebilecekleri şekle uyarlama durumu İcra İflas Kanunu madde 285’te ifade olunduğu üzere genel olarak 3 türlüdür;

2.1. Vade Konkordatosu

Borçlunun borcunun tamamını ödemek için alacaklılardan ileri tarihli bir vade talep etmesi ya da borcunu taksitlendirmesi durumudur.

2.2. Tenzilat Konkordatosu

Bu konkordato türünde, borçlunun alacaklılarından talebi, alacağın belli bir yüzdesinden ya da meblağından feragat edilmesi olup, böylelikle borçlu, alacaklısı tarafından feragat edilmeyen kısmı ödeyerek borcunun tamamından kurtulur.

2.3. Karma Konkordato

Uygulamada en sık rastlanan konkordato türü olan karma konkordatoda, borçlu, alacaklılarının, borcun bir kısmından feragat etmelerini istemesinin yanı sıra, feragat edilmeyen borcu da ileri bir tarihte ödemeyi taahhüt eder. Başka bir deyişle, borcun feragat edilmeyen kısmını ileri bir tarihte ödeme teklifinin alacaklı tarafından kabul edilmesi halinde, borçluya tüm borcundan kurtulma imkanı tanınır. 

3. Kimler Konkordato Talep Edebilir?

Halihazırda vadesi gelen borçlarını ödeyememiş yahut ödeyememe ihtimali olan borçluların bazı koşulları taşımaları halinde mahkemeye başvurarak konkordato talep etmeleri hukuken mümkündür. Buna göre; iflasa tabi olup olmamasından bağımsız olarak herhangi bir borçlu şahsen konkordato talebinde bulunabilecektir. Başka bir deyişle, iflasa tabi tacirlerin konkordato hak ve imkanı olduğu gibi, tacir olmayan borçlular da konkordato isteyebilirler. Diğer taraftan, aleyhinde verilen iflas kararına binaen tasfiye aşaması süren kişilerin, mahkemeden iflas kararının kaldırılmasını, onun yerine konkordato ilan edilmesini istemeleri mümkünüdür. Keza, borçlu hakkında iflas talebinde bulunma hakkını haiz olan alacaklılar da, mahkemeden borçlu için konkordato talebinde bulunabilirler.

Ücretini Alamayan İşçinin İşvereni İçin Konkordato Talebi;

Yukarıda izah edildiği üzere, alacağını elde edemeyen alacaklıların, İcra İflas Kanunu madde 285/2 düzenlemesi uyarınca, borçlu hakkında mahkemeden konkordato sürecinin başlamasını talep etme hak ve yetkileri mevcuttur. Örneğin; işvereninden ücret, kıdem tazminatı ve sair işçilik alacakları olan işçiler, mahkemeye konuya ilişkin bir dilekçe sunabilmektedir. İcra ve İflas Kanunu m.286’da düzenlenen belge ve kayıtların tanzimi için gerekli olacak masrafı bizzat karşılayarak, borçlu işveren hakkında konkordato talep etmeleri mümkündür. Yatırılan masrafın eksik olması ya da mevzuatta düzenlenen kayıt ve belgelerin süresi içinde ve eksiksiz şekilde ibraz edilememesi söz konusu olabilir. Bu gibi hallerde mahkemece işçinin işvereni hakkındaki konkordato talebinin ret kararıyla sonuçlanma ihtimali vardır.

4. Konkordato Talep Ederken Mahkemeye Sunulması Gereken Belgeler

Yazımızın bir önceki kısmında bahsi geçen ve yasa koyucunun İcra İflas Kanunu madde 286’da yer verdiği düzenlemeye göre konkordato talebinin kabulü için mahkemeye ibraz edilmesi gereken kayıt ve belgelere şu şekilde değinilebilir:

• Konkordato ön projesi: Borçlu tarafından borcun hangi oran ve/veya vadede ödeneceğinin taahhüt edildiği ya da alacaklının alacağından hangi oranda vazgeçtiği bilgileri ile borçlunun ödeme yapabilmek için kredi, mevcut satışı ve sair hangi yöntemlere başvuracağını detaylandıran proje.

• Borçlunun malvarlığına ve vade tarihleriyle birlikte alacak ve borçlarına dair her neviden defter, belge, kayıt,  liste vs.

• Alacaklıların alacak miktarı, hukuki imtiyaz gibi bilgilerini havi liste. Bu noktada, imtiyazlı alacakların en yaygın örneği olarak varsa işçilik alacaklarının mutlaka bu kısımda belirtilmesi gerekir. Konuyla alakalı olarak, konkordato mühletinin işçi alacaklarına etkisine dair daha detaylı bilgi edinmek için “Konkordato Mühletinin İşçilik Alacaklarına Etkisi” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

• Konkordato ön projesinde  yer verilen teklif uyarınca alacaklıların tahsil etmesi öngörülen alacak tutarları ile borçlu iflas ederse alacaklıların payına düşmesi muhtemel tutarların karşılaştırmalı tablosu

• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun yetkilendirdiği bağımsız bir denetim kuruluşunun, Türkiye Denetim Standartları uyarınca ifa edeceği denetime binaen tanzim edeceği ve konkordato ön projesindeki teklifin uygulanabilir olabileceğine dair dayanaklarıyla beraber makul güvence verme kabiliyetini havi denetim raporu.

Yukarıda özetlenen bilgi ve belgelerin yanı sıra, konkordato işlemleri esnasında mahkemenin ya da konkordato komiserinin talep edebileceği başkaca bilgi ve belgelerin de sunulması gerekir. 

Konkordato sürecinde gerek duyulan bilge ve belgelerin eksiksiz şekilde mahkemeye sunulduğu ve diğer koşulların varlığı tespit edilir ise, mahkemece, hakkında konkordato talep edilen borçluya dair gecikmeksizin geçici mühlet kararı verilebilir. 

Tüm bunların yanı sıra, alacaklıların alacaklarını garanti altına alabilmek adına, borçlunun malvarlığının korunabilmesi için hukuken gerekli olduğu kanaatine varılan tüm tedbirlerin mahkemece re’sen alınması mümkündür.

Bu belgelerin tamamlanması sürecinde bu maddeye ilişkin Adalet Bakanlığınca çıkarılan Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik’e de bakılmasını önermekteyiz.

5. Konkordato Başvurusu Nereye Yapılmalıdır? 

Konkordato ilanı istemini içeren bir başvuru dilekçesi tanzim edilerek, yukarıda izah edilen belgeler eksiksizce başvuru dilekçesine eklenmelidir. Ayrıca, konkordato işlemleri için gerekli gider avansının da eksiksiz şekilde mahkeme veznesine yatırılması gerekir. Tüm bu koşullar eksiksiz şekilde yerine getirildikten sonra, hakkında konkordato talep edilen kişi tacir ise genel merkezin bulunduğu yer­deki, tacir değil ise kişinin yerleşim yerindeki Asliye Ticaret Mahkemesine başvuru yapılarak konkordato süreci başlatılabilir.