Nafaka, boşanma aşamasında veya sonrasında eşin ve/veya müşterek çocukların maddi yoksunluğa düşmemeleri için, mahkeme kararıyla hükmedilen ve eşlerden birinin diğerine mali gücü oranında sağladığı destektir. Çoğunlukla, boşanma sonrasında eşin yahut müşterek çocuğun hayatını idamesi açısından son derece önemli olan nafaka ödemeleri, bazı durumlarda kasıtlı yahut ihmali olarak yatırılmamaktadır. Bu durum, nafaka alacaklısı olan eşin ve müşterek çocuğun, ciddi maddi ve psikolojik sıkıntılar yaşamasına sebep olabilmektedir. Para borcu gibi icra edilebilir niteliği olan nafakanın, ödenmemesi halinde, ödenmeyen nafaka için icra takibi yolluna başvurularak devlet gücü ile ödenmesi sağlanabilir.

Normal şartlarda, alacaklı olan kişi, borçludan alacağı olduğunu ispatlamakla yükümlüdür. Buna karşın, borçlu, borcunun olmadığını iddia ediyor bu iddiasını ispatlama borcu kendisindedir. Nafakası ödenmeyen eş, icrai yolla nafakasını alabilmek adına, öncelikle nafaka alacağının olduğunu ve ödenmediğini ispatlamalıdır. Buradan hareketle, nafaka borcundan bahsedilebilmesi için, bu konuda bir mahkeme kararı olmalıdır.  Başka bir deyişle, boşanmış eşlerin mahkeme kararı haricinde kendi aralarında ödenmesini kararlaştırdıkları herhangi bir bedelin “nafaka” olarak kabulü mümkün değildir. Dolayısıyla, eşler arasındaki harici anlaşmalara dayanan alacak-verecek hususlarına ilişkin icra takibi başlatılamayacaktır.

 

1. Ödenmeyen Nafaka İçin İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

Ödenmeyen nafakanın icra takibi vasıtası ile tahsili için, nafakanın türü büyük önem arz etmektedir. Çünkü nafakanın türüne göre icra takibinin türü de değişmektedir. Genel olarak açıklamak gerekirse, ödenmemiş nafakanın tahsili için, öncelikle icra dairesine bir dilekçe verilerek, borçlu aleyhine icra takibi başlatılması talep edilmelidir. Ancak bahse konu talep dilekçesinin icra müdürlüğüne ibrazı, alacağın tahsili için yeterli değildir. Nafakanın yatırılmasına yönelik talep, icra müdürlüğünce nafaka borçlusuna tebliğ edilir. Tebliğ alan borçlunun, icraya konu borca yedi gün içinde itiraz etmesi mümkündür. Süresi içinde itiraz edilmez ve icraya konu borcun ödemesi yapılmazsa, nafaka borcunu ödemeyen borçluya karşı, icra dairesi kanalıyla yapılacak cebri icra yoluyla borç tahsil edilir.

2. Nafaka Türlerine Göre İcra İşlemleri

Farklı türleri olan nafaka alacaklarının, icra yoluyla tahsil edilme yöntemleri de farklıdır.

Tedbir Nafakası İçin İcra Takibi:
Tedbir nafakası, boşanma davası süresince, diğer eşin ve varsa müşterek çocukların maddi yoksunluğa düşmemesi ve evlilik birliği içindeki yaşam kalitesinin korunabilmesi için ödenen bedeldir. Bu nafakaya, boşanma davası sürerken mahkeme tarafından bir ara kararla hükmedilebilir. Tedbir nafakasına ilişkin ara karar olduğu halde, ödemeler zamanında ve eksiksiz şekilde yapılmazsa, icra müdürlüklerine mahkemenin onayladığı tensip zaptı ibraz edilerek borçlu aleyhine takip başlatılabilir. Bu nafakaya ilişkin karar, bir ara karar niteliğinde olup davanın nihai ve gerekçeli kararı olmadığından, ancak ve ancak ilamsız icra takibine konu edilebilir.

Yoksulluk Nafakası İçin İcra Takibi:
Boşanma davası esnasında yahut boşanma kararı kesinleştikten sonraki 1 yıl içinde, eşlerden biri, boşanma sonrasında yoksulluğa düşeceği iddiasıyla, diğer eşin kendisine nafaka ödemesini talep edebilir. Mahkemece yapılacak incelemeler nihayetinde, talep eden eşin, hayat standartlarının, boşanma sonrasında ciddi şekilde düşeceği tespit edilirse, diğer eşin yoksulluk nafakası ödemesine hükmedilebilir. Talep eden eş lehine yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için, diğer eşe nazaran boşanmada daha az yahut eşit kusurlu olması şartı aranmıştır. Başka bir deyişle, boşanmada daha çok kusurlu olan eş lehine, yoksulluk nafakası ödenmesi kararı verilemez. Söz konusu nafakanın amacı yoksulluğa düşme ihtimali olan eşin, boşanmanın mali etkilerinden biraz olsun korunmasıdır.

Yoksulluk nafakası kararı, mahkemenin kesin hükümle verebileceği bir karar türüdür. Başka bir deyişle, talep edilmişse boşanma davası ile beraber yahut boşanma kararı kesinleştikten sonraki 1 yıl içinde açılan yoksulluk nafakası davası sonucunda, yoksulluk nafakasına hükmedilebilir.

Yoksulluk nafakası borçlusu, nafaka borcunu zamanında ve eksiksiz şekilde ödemezse, borçlu aleyhine ilamlı icra takibi başlatılabilir. Bunun için, yoksulluk nafakasını içeren mahkeme kararının bir örneği ile beraber, icra dairesinde ilamlı icra yoluna başvurulmalıdır.

İştirak Nafakası İçin İcra Takibi:
İştirak nafakası, çocuğun velayeti kendisine verilmeyen ebeveyne hükmedilen bir nafaka türüdür. Mahiyeti itibariyle boşanma davası devam ederken müşterek çocuk lehine ara karar kurulan tedbir nafakasına benzemektedir. Tedbir nafakasının amacı, dava sürecinde çocuğun yaşam kalitesi için nafaka ödemesi yapmak iken, iştirak nafakasında, dava sonucu kesinleştikten sonra ortak çocuğun bakımının karşılanması hedeflenmektedir. İştirak nafakasının ödenmemesi halinde, yoksulluk nafakasında olduğu gibi, iştirak nafakasına ilişkin hükmü içeren mahkeme kararı ile birlikte, icra dairesine ilamlı icra takibine başvurulabilir.

3. Ödenmemiş Nafaka Alacağı İçin Zamanaşımı

Nafaka alacakları için zamanaşımı süresi on yıl olup nafaka ödemesinin geciktiği an itibariyle on yıl içinde ilamlı ilamsız icra takibi başlatılabilmektedir.

4. Ödenmemiş Nafaka Borçları Sebebiyle Maaş Haczi

İcra-İflas Kanunu m.83’te “Kısmen Haczi Caiz Olan Şeyler” başlığında; ödenmeyen nafaka alacakları için kısmen haczedilebilecek unsurlar şu şekilde açıklanmıştır:

“Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir”

Bilindiği üzere, nafaka, her ay periyodik olarak ödenmesi gereken bir borçtur. Nafaka alacakları için icra takibi yapılması halinde ise, her ay işleyen nafaka miktarı kadar borçlunun malvarlığı üzerine haciz işlemi yapılabilir. Uygulamada, devam eden aylara ilişkin nafaka borçları genellikte, borçlunun maaşına haciz konması suretiyle aylık olarak tahsil edilmektedir. Birikmiş nafaka alacaklarına ilişkin maaş hacizlerinde ise, öncelikle o ayın nafakasının tamamı borçlunun maaşından kesilir. Maaşın geri kalan miktarının ¼’ü ise, birikmiş nafaka borcunu kapatmak için kesilir. Başka bir deyişle, birikmiş nafaka alacakları için, borçlunun aylık maaşının ancak 1/4’ü haczedilebilir. Her ay borçlunun maaşının ¼’ü oranında yapılacak kesintiler, birikmiş nafaka borcu tamamen kapanana kadar devam eder.

5. Görevli ve Yetkili Merci

Ödenmemiş nafakaların devlet zoru ile tahsili için öncelikle yetkili olduğu kabul edilen icra dairesi, nafaka borçlusunun yerleşim yerindeki icra daireleridir.

6. Nafaka Borcunu Ödememe Suçu

Nafaka ödemesi yapmaya hükmedilmiş kişinin ödeme yapmaması halinde karşılaşacağı yaptırımlar İcra-İflas Kanunu madde 344’te açıklanmıştır:

“Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.”

Fakat alacaklı direkt olarak dava açamamakta olup dava açılabilmesi için gerek şartların varlığı aranmaktadır. Söz konusu ceza davasının açılabilmesi için şartlar;

• Kişinin nafakaya hükmedildiğine dair mahkeme kararı var olmalıdır.
• Nafakanın borçludan tahsil edilmesi için yukarıda açıkladığımız icra prosedürlerinin başlatılmış olması ve icra takibinin kesinleşmesi gerekmektedir.
• İcra emrinin tebliğinden itibaren bir ay geçmiş olmalıdır aksi takdirde nafaka borçlusuna ceza verilmemektedir.
• Gecikmiş ve ödemesi yapılmamış nafaka ödemesi hakkında şikayetin en fazla üç ay içerisinde yapılması gerekmektedir. Şayet; söz konusu üç aylık süre hak düşürücü mahiyete sahip olup üç ayı geçmesi halinde şikayet hakkı ortadan kalkmaktadır. Bunun sonucunda açılmak istenen dava hak düşürücü süre geçtiğinden reddedilecektir.
• Nafaka alacakları “öncelikli alacak” niteliğinde olup şikayet aylık nafaka ödemesinin yapılmaması halinde geçerli sayılabilecektir.

Söz konusu dava İcra Ceza Mahkemesine verilecek olan şikayet dilekçesi ile açılmaktadır.